Tượng Quan Thế Âm Bồ Tát

Tại tất cả các Chùa triền Việt Nam, hình ảnh tượng Quan Âm Bồ Tát xuất hiện ở khắp mọi nơi. Ngài có pháp hiệu là “Chánh Pháp Minh Như Lai”, là hiện thân của lòng từ bi, hỷ xả. Tượng Quan Thế Âm Bồ Tát là biểu tượng cho đức từ bi và đặc biệt là tình mẫu tử. Vì vậy, danh xưng Quán Thế Âm Bồ Tát có thể được hiểu là vị Bồ Tát luôn thấu hiểu được nỗi ai oán của chúng sanh, soi sáng, dẫn đường cho chúng sanh thoát khỏi kiếp khổ đau. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về Quan Thế Âm Bồ Tát.

Theo truyền thuyết của Phật giáo, khi tu hành đắc đạo, tới chính quả thì ngũ giác sẽ tương thông. Khi đó, mắt có thể nghe được, tai có thể thấy và mũi có thể ngửi được,…Vì vậy, danh xưng Quán Thế Âm Bồ Tát có thể được hiểu là vị Bồ Tát luôn thấu hiểu được nỗi ai oán của chúng sanh, soi sáng, dẫn đường cho chúng sanh thoát khỏi kiếp khổ đau. Hành trang của Quan Thế Âm Bồ Tát được tương truyền lại qua các bộ kinh tiêu biểu như sau:

• Theo kinh Đại A-di-đà, Quán Thế Âm Bồ Tát là thị vệ bên trái của Đức Phật. Ngài đảm nhiệm việc giải cứu chúng sanh trong cõi Tây Phương Cực Độ. Khi chúng sanh gặp nạn niệm danh hiệu Quán Thế Âm Bồ Tát, Ngài sẽ gia hộ cứu vớt, soi đường chỉ hướng cho chúng sanh.
• Theo kinh Thiên Thủ Thiên Nhãn Đại Bi Tâm Đà-la-ni, ngài là phật tử của Chánh Pháp Minh Như Lai đã hiện thân thành Bồ Tát để dễ thực hiện Đại Nguyện. Vì vậy, ở một số nơi ta vẫn thường nghe gọi Ngài với cái tên là Phật Quan Âm
• Theo kinh Pháp Hoa, Quan Thê Âm Bồ Tát có 33 hóa thân (thân Phật,…thân Đồng Nam, Đồng Nữ). Để cứu vớt chúng sanh khỏi hoạn nạn, khổ đau, Ngài thường biến hóa, vận dụng 14 năng lực vô thường.

Việc thờ Tượng Quan âm không chỉ phổ biến ở các Chùa triền, mà người ta còn thỉnh Tượng Quan Âm để thờ phụng tại nhà với mong muốn được Ngài phù hộ soi đường chỉ hướng cho gia đạo được bình an.  Với nhiều năm kinh nghiệm chế tác và điêu khắc tượng Quan Âm, đồ thờ Nguyễn Khánh Bình xin giới thiệu quy trình chế tác và điêu khắc tượng Quan âm tuân theo các bước sau đây:

Giai đoạn 1: Khảo sát nhu cầu của khách hàng & Tư vấn của nghệ nhân Nguyễn Khánh Bình

1. Giới thiệu các mẫu tượng Quan Âm có sẵn qua ảnh, mẫu do khách hàng cung cấp, hoặc mẫu do nghệ nhân tự phác thảo;
2. Giới thiệu các kích thước tiêu chuẩn của các pho tượng Quan Âm Bồ Tát  phổ biến tại các chùa chiền, nơi thờ phụng;
3. Thống nhất tư thế của pho tượng;
4. Chọn vật liệu chính sử dụng cho pho Tượng: Đây là khâu quan trọng để đục tượng. Vật liệu từ xa xưa dùng để chế tác tượng Phật hay được làm bằng gỗ mít, đây là chất liệu thường được sử dụng trong các đình chùa. Ngày nay tượng phật có thể được làm từ nhiều loại gỗ cao cấp như gỗ trắc, gỗ mun, gỗ hương thậm chí là gỗ sưa và hoàng đàn. Tùy vào khả năng tài chính và nhu cầu sử dụng của khách hàng mà Nguyễn Khánh Bình sẽ lựa chọn gỗ phù hợp.
5. Thống nhất vật liệu hoàn thiện của pho Tượng như phủ sơn bóng, sơn giả cổ, hay sơn son thếp vàng, mạ vàng quỳ…
6. Thống nhất với khách hàng trong trường hợp khách hàng có thể tiến hành làm lễ trì chú của Gỗ trước khi nghệ nhân chế tác.

Giai đoạn 2: Chế tác & điêu khắc tượng Phật

Bước 1: Chế tác bản mộc

Đây là bước đầu tiên của quá trình hình thành một bức tượng phật. Những nghệ nhân của Đồ thờ Nguyễn Khánh Bình sẽ tạo dáng thô cho pho tượng. Ở bước này, chúng tôi gia công phần đầu, mặt tượng trước tiên, đục phác thảo các khối đầu, hốc mắt  rồi tới  trán, mũi, môi, v.v… Trên khuôn mặt tượng, các nghệ nhân chế tác tại Nguyễn Khánh Bình cũng phân chia ra thành từng mảng, từng diện: khoảng cách giữa hai con mắt, nhất là từ chân tóc tới chân mày, chiều dài của sống mũi, bề rộng của cánh mũi, hoặc khoảng cách giữa môi trên và môi dưới, từ môi dưới tới cằm, hay độ dày của môi.v.v… Tượng Quan Âm Bồ Tát thường mang sắc thái hiền từ và thánh thiện, nên nghệ nhân chế tác của Nguyễn Khánh Bình thường rất cẩn thận khi tính toán sao cho đặt các chi tiết cân đối phù hợp với khoảng cách của pho tượng tuỳ theo yêu cầu khách hàng.

Bước 2: Điêu khắc chi tiết

Sau khi đã định hình được kiểu dáng của tượng, và đục sơ khai để phác thảo bức Tượng (lấy dáng chung) những người thợ lành nghề sẽ sẽ đi những đường nét chính, đục chạm liền một lượt suốt từ diện tượng đến bệ tượng rồi đến khâu đục chi tiết, những người thợ tạc tượng cũng thể hiện dần từng bộ phận. Khâu này được coi là bước quan trọng nhất trong cả quá trình hoàn thành một pho tượng. Trong khi đục vẫn phải phân chia những mảng khối, từng khoảng cách và đảm bảo những tỷ lệ “quân bình”, cân xứng của một bức  tượng Quan Âm Bồ Tát.

Bước 3: Đục chạm, đẽo gọt & tạo điểm nhấn

Sau bước 2 là khâu gọt tượng, nạo tượng, rồi đánh giấy ráp cho nhẵn pho tượng. Đây là bước hoàn thiện các đường nét, các chi tiết để tạo nên một bức tượng phật Sơn Đồng bằng gỗ hoàn chỉnh. Tạo điểm nhấn, khiến bức tượng thật có hồn không còn khô cứng. Ở bước này, nghệ nhân của Nguyễn Khánh Bình sẽ sử dụng lọai đục dẹt, mỏng để tách từng chi tiết sao cho các mảng các khối (chân tay và các ngón của tượng) khỏi “dính” vào nhau; và thể hiện kỹ những đường lượn, những mảng miếng (chỗ nào nổi rõ cần làm nét, làm nổi bật ra, chỗ nào phải “dìm”, phải ẩn đi). Gọt nạo được coi là khâu hoàn chỉnh phần gỗ trước khi chuyển sang phần sơn ở bước 4 tiếp theo.

Bước 4: Công tác sơn lót & sơn phủ bề mặt tượng

Bước cuối cùng khá quan trọng, những bức tượng sau khi được chạm trổ kỹ càng và đánh mịn, bỏ hết những lớp gỗ gồ ghề trên bề mặt. Sau khi làm mịn phủ sơn bảo vệ và mạ vàng cho sản phẩm khiến cho bức tượng sáng bóng, đẹp và có hồn hơn bao giờ hết. Bước này cũng cần tỉ mỉ, cẩn thận và chau chuốt để thể hiện hồn của bức tượng

Trên đây là  Quy trình chế tác tượng Quan Âm Bồ Tát  tại cơ sở Nguyễn Khánh Bình làng nghề Sơn Đồng, chúng tôi mong muốn thông qua bài viết này sẽ giúp khách hàng có góc nhìn tổng quan hơn về quá trình ra đời của 1 bức tượng Phật Quan Âm trang nghiêm và thanh tịnh là không hề đơn giản mà rất công phu, mất nhiều thời gian chế tác và chứa đầy tính nghệ thuật của làng nghề thủ công Sơn Đồng.